Rug pull và cách nhận biết

Rug pull trong tiền điện tử là gì? 

Rug pull là một hình thức lừa đảo tiền điện tử xảy ra khi một nhóm dự án pump token của họ trước khi biến mất cùng với số tiền của nhà đầu tư, để lại cho họ một tài sản vô giá trị. 

Rug pull xảy ra khi các nhà phát triển gian lận tạo ra một token tiền điện tử mới, làm các hoạt động khiến cho token tăng giá và sau đó rút càng nhiều tiền càng tốt, trước khi từ bỏ chúng và giá của token giảm xuống 0.

Rug pull lừa thoát lệnh (exit scam) và khai thác những lỗ hổng trong tài chính phi tập trung (DeFi).

Phân loại Rug pull

Có ba loại rug pull chính trong tiền điện tử:

• liquidity stealing
• limiting sell order
• dumping

Liquidity stealing (đánh cắp thanh khoản)

Liquidity stealing xảy ra khi người tạo token rút tất cả số tiền từ pool thanh khoản. Làm như vậy sẽ loại bỏ tất cả giá trị được các nhà đầu tư đưa vào token, đẩy giá của nó xuống 0.

Những “liquidity pull” này thường xảy ra trong thị trường DeFi. DeFi rug pull là một dạng exit scam phổ biến nhất.

Limiting sell order (giới hạn lệnh bán)

Limiting sell order là một cách tinh vi để một nhà phát triển độc hại lừa gạt các nhà đầu tư. Trong tình huống này, nhà phát triển code của token là bên duy nhất có thể bán chúng. Sau đó, các nhà phát triển đợi các nhà đầu tư bán lẻ mua vào tiền điện tử mới của họ bằng cách sử dụng các cặp tỷ giá tiền tệ (currency pair).

Currency pair là hai loại tiền tệ đã được ghép cặp để giao dịch, với một loại tiền tệ này với một loại tiền tệ khác. Một khi có đủ hành động giá tích cực, họ bán tháo các vị thế của mình và để lại một token vô giá trị.

Squid Token scam là ví dụ điển hình cho việc rug pull kiểu này.

Dumping (bán phá giá)

Dumping là tình huống khi các nhà phát triển nhanh chóng bán một lượng nguồn cung lớn token của họ. Làm như vậy sẽ làm giảm giá của token và khiến các nhà đầu tư còn lại nắm giữ các token vô giá trị.

“Dumping” thường xảy ra sau khi dự án quảng cáo rầm rộ trên các nền tảng truyền thông xã hội. Kết quả là sự tăng giá đột biến rồi bán tháo, được gọi là “Kế hoạch Pump-and-Dump”.

Hard pull và Soft pull

Rug pull có hai dạng: hard và soft. Mã độc (Malicious code) và liquidity pull là những hard pull, trong khi soft pull ám chỉ việc dumping một tài sản.

Rug pull có thể là “hard” hoặc “soft”. Hard pull xảy ra khi các nhà phát triển dự án mã hóa malicious backdoor vào token của họ. Các malicious backdoor là các khai thác ẩn đã được các nhà phát triển mã hóa vào hợp đồng thông minh của dự án. Liquidity pull cũng được coi là hard pull.

Soft rug pull đề cập đến các nhà phát triển token bán phá giá tài sản tiền điện tử của họ một cách nhanh chóng. Làm như vậy khiến token bị mất giá nghiêm trọng trong tay của các nhà đầu tư tiền điện tử còn lại. Mặc dù dumping là hành động phi đạo đức, nhưng nó có thể không phải là một hành động tội phạm giống như cách của hard pull.

Rug pull tiền điện tử có bất hợp pháp không?

Rug pull tiền điện tử không phải lúc nào cũng là bất hợp pháp, nhưng chúng luôn phi đạo đức. Hard pull là bất hợp pháp. Soft pull là phi đạo đức, nhưng không phải lúc nào cũng bất hợp pháp. Ví dụ: nếu một dự án tiền điện tử hứa sẽ quyên góp tiền nhưng thay vào đó lại chọn giữ tiền, điều đó là phi đạo đức nhưng không phải là bất hợp pháp.

Dù bằng cách nào, giống như hầu hết các hoạt động gian lận trong ngành công nghiệp tiền điện tử, cả hai loại đều có thể khó theo dõi và truy tố. Sự sụp đổ của sàn giao dịch tiền điện tử Thổ Nhĩ Kỳ Thodex là một ví dụ điển hình về rug pull trong lĩnh vực tiền điện tử. Vụ lừa đảo trị giá 2 tỷ USD là một trong những vụ rug pull tiền điện tử lớn nhất năm 2021. Đây cũng là một trong những vụ exit scam tài chính tập trung (CeFi) lớn nhất trong lịch sử.

Các ví dụ gần đây khác về các giao thức đã phải hứng chịu rug pull tiền điện tử này bao gồm Meerkat Finance, AnubisDAO, Compounder Finance và Uranium Finance.

Làm thế nào để tránh rug pull?

Có một số dấu hiệu rõ ràng mà các nhà đầu tư có thể lưu ý để bảo vệ mình khỏi những tác động xấu như thanh khoản không bị khóa, và không có cuộc kiểm toán bên ngoài nào được thực hiện.

6 dấu hiệu mà người dùng nên chú ý để bảo vệ tài sản của họ khỏi các rug pull:

Nhà phát triển không xác định hoặc ẩn danh

Các nhà đầu tư nên xem xét độ tin cậy của những người đứng sau các dự án tiền điện tử mới. Các nhà phát triển và nhà quảng bá có được biết đến trong cộng đồng tiền điện tử không? Hồ sơ của họ là gì? Nếu nhóm phát triển đã từng lừa gạt nhưng không được nhiều người biết đến, liệu họ có còn hợp pháp và có thể thực hiện những lời hứa của họ không?

Các nhà đầu tư nên nghi ngờ về các tài khoản, và hồ sơ trên mạng xã hội mới và dễ bị làm giả. Chất lượng của whitepaper, trang web và các phương tiện truyền thông khác của dự án phải cung cấp thông tin về tính hợp pháp tổng thể của dự án.

Không có thanh khoản bị khóa

Một trong những cách dễ nhất để phân biệt dự án lừa đảo với dự án hợp pháp là kiểm tra xem token đó có bị khóa thanh khoản hay không. Không có khóa thanh khoản đối với nguồn cung token, thì không có gì ngăn cản những người tạo dự án sử dụng toàn bộ thanh khoản.

Tính thanh khoản được đảm bảo thông qua các hợp đồng thông minh với thời gian bị khóa, tốt nhất là kéo dài từ 3 đến 5 năm kể từ lần chào bán đầu tiên của token (ICO). Trong khi các nhà phát triển có thể tùy chỉnh thời gian khóa của riêng họ, thì thời gian khóa của bên thứ ba có thể mang lại sự an tâm hơn.

Các nhà đầu tư cũng nên kiểm tra tỷ lệ phần trăm thanh khoản đã bị khóa. Một khóa chỉ hữu ích tương ứng với lượng thanh khoản mà nó đảm bảo, được gọi là tổng giá trị bị khóa (total value locked-TVL). Con số này phải nằm trong khoảng từ 80% đến 100%.

Giới hạn đối với lệnh bán

Một tác nhân xấu có thể mã hóa một token để hạn chế khả năng bán của một số nhà đầu tư nhất định chứ không phải người khác. Những hạn chế bán này là dấu hiệu nhận biết của một dự án lừa đảo.

Các hạn chế bán hàng được giấu trong code, nên có thể khó xác định liệu có hoạt động gian lận hay không. Một trong những cách để kiểm tra điều này là mua một lượng nhỏ token mới và sau đó cố gắng bán nó ngay lập tức. Nếu có vấn đề trong việc off-load token vừa mua, dự án có thể là một dự án lừa đảo.

Biến động giá tăng vọt so với số lượng người sở hữu token còn hạn chế

Sự thay đổi đột ngột về giá của một token mới nên được xem xét một cách thận trọng. Điều này rất tiếc là đúng nếu token không có thanh khoản bị khóa. Giá tăng đột biến đáng kể trong token DeFi mới thường là dấu hiệu của “pump” trước khi “dump”.

Các nhà đầu tư hoài nghi về biến động giá của token có thể sử dụng trình block explorer để kiểm tra số lượng người nắm giữ token. Một số lượng nhỏ người nắm giữ khiến token dễ bị thao túng giá. Dấu hiệu của một nhóm nhỏ người nắm giữ token cũng có thể có nghĩa là một vài con cá voi có thể bán tháo vị trí của họ, và gây thiệt hại nghiêm trọng và ngay lập tức cho giá trị của token.

Xem thêm: DeFi là gì? Liệu DeFi sẽ là tương lai của nền tài chính?

Lợi nhuận cao đáng ngờ

Nếu lợi nhuận của một token mới có vẻ cao một cách đáng ngờ nhưng không phải là rug pull, thì đó có thể là một mô hình Ponzi. Khi các token cung cấp lợi suất phần trăm hàng năm (APY) ở ba chữ số, mặc dù không nhất thiết là dấu hiệu của một trò lừa đảo, nhưng lợi nhuận cao này thường dẫn đến rủi ro cao như nhau.

Không có kiểm toán bên ngoài

Hiện tại, quá trình kiểm tra code chính thức do một bên thứ ba có uy tín thực hiện đã trở thành thông lệ. Kiểm toán đặc biệt áp dụng cho các loại tiền phi tập trung, trong đó kiểm toán mặc định cho các dự án DeFi là bắt buộc.

Tuy nhiên, các nhà đầu tư tiềm năng không nên đơn giản nghe lời nhóm phát triển rằng một cuộc kiểm toán đã diễn ra. Việc kiểm toán phải được xác minh bởi một bên thứ ba, và cho thấy rằng không có mã độc nào được tìm thấy trong code.

Phát hiện một trò lừa đảo rug pull tiền điện tử: Phải mất một số công đoạn

Vào năm 2021, ước tính có khoảng 7,7 tỷ USD đã bị đánh cắp từ các nhà đầu tư trong các vụ rug pull lừa đảo tiền điện tử. Những nhà đầu tư này tin tưởng rằng họ đang đầu tư vào các dự án hợp pháp, và họ không biết rằng mình đã bị lừa bởi một dự án rug pull.

Trước khi đầu tư, bạn nên dành thời gian để nghiên cứu các loại tiền điện tử mới, và đánh giá kỹ lưỡng trước khi đầu tư.

Nguồn: cointelegraph.